Ζαπατίστας

Επαναστατικό κίνημα που πρωτοεμφανίστηκε δημόσια στο νότιο Μεξικό την 1η Ιανουαρίου 1994, ημέρα έναρξης της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου μεταξύ Καναδά, ΗΠΑ και Μεξικού. Ο Ζαπατιστικός Στρατός Εθνικής Απελευθέρωσης (EZLN) πήρε την ονομασία του από τον ηγέτη της μεξικανικής επανάστασης του 1910, Εμιλιάνο Ζαπάτα. Πρόκειται για κίνημα αποτελούμενο κυρίως από ιθαγενείς. Άλλωστε, στην περιοχή όπου δρα, στην επαρχία Τσιάπας του νότιου Μεξικού, περίπου το 30% του πληθυσμού αποτελείται από ιθαγενείς, που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και περιθωριοποίησης. Μετά τις πρώτες ημέρες των ένοπλων συγκρούσεων, η κυβέρνηση αποφάσισε να διαλεχθεί με τους Ζ. πάνω στα βασικά τους αιτήματα (αυτονομία, δικαιώματα των ιθαγενών, συνθήκες διαβίωσης κλπ.). Ο διάλογος αυτός οδήγησε στη συνυπογραφή των πρώτων συμφωνιών του Σαν Αντρές (Φεβρουάριος 1995), οι οποίες παραχωρούσαν μεν μια σειρά δικαιώματα στους ιθαγενείς, ωστόσο ουδέποτε εφαρμόστηκαν από την κυβέρνηση, με αποτέλεσμα το κίνημα των Ζ. να παραμένει ενεργό. Μετά την κυβερνητική αλλαγή του 2000 η κατάσταση δεν έχει βελτιωθεί, καθώς ο νέος ιθαγενικός νόμος, που ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο την άνοιξη του 2001, σύμφωνα με τους Ζ. αλλά και άλλες οργανώσεις ιθαγενών, δεν καλύπτει τα αιτήματά τους. Ο ηγέτης των Ζαπατίστας, κομαντάντε Μάρκος, χαιρετά το συγκεντρωμένο πλήθος στην Οαξάκα του Μεξικού, στη διάρκεια της μεγάλης πορείας του κινήματος, τον Φεβρουάριο του 2001 (φωτ. ΑΠΕ).